Sofonisba Anguissola in Enschede

Sofonisba Anguissola

Misschien heb je nog nooit van haar gehoord, misschien heb je haar naam wel eens voorbij horen komen. Toch zijn de werken van Sofonisba Anguissola wereldberoemd, maar alsnog veel minder bekend dan zou moeten. Sofonisba werd in 1532 geboren in Cremona (Italië) als dochter van een edelman. Samen met haar zus kwam ze in de leer bij een schilder. Vanwege haar vrouw-zijn en haar afkomst, was het niet zo gemakkelijk om te groeien in de schilderkunst. Toch vond ze haar eigen weg en met ontzettend veel oefenen (ze schilderde o.a. veel portretten van haar familieleden), wist ze zich te ontwikkelen tot een van de bekendste vrouwelijke schilders van de Renaissance. Een periode waarin kunst en cultuur enorm floreerde. Sofonisba's reputatie bereikte al snel invloedrijke mensen in Italië, zoals Michelangelo (1475-1564). Michelangelo was zo onder de indruk dat hij haar begeleidde in haar ontwikkeling tot professioneel schilder. Haar werk bleef niet onopgemerkt en zo kwam ze in 1559 terecht bij het Spaanse hof.

Het Spaanse hof

Sofonisba kwam als hofdame het Spaanse hof binnen en leerde koningin Elisabeth (1545-1568) en haar dochters de fijne kneepjes van het schildersvak. De koningin had grote bewondering voor haar en Sofonisba bleef dan ook veertien jaar aan het hof werken. Tijdens haar periode schilderde ze onder meer portretten van bijna de hele koninklijke familie. De portretten van de dochters van de koning zijn te zien in deze tentoonstelling. Die van de koningin en koning hangen op de eregalerij in het Prado in Madrid (en zullen daar natuurlijk nooit worden weggehaald).

Een leven vol kunst

Haar werken zijn inmiddels wereldberoemd. Zelfs zo beroemd dat ook Paus Pius IV haar opdrachten geeft. Ook nadat Sofonisba terugkeert naar Italië blijft ze schilderen. Tot ze vanwege zichtverlies steeds minder in staat was om te schilderen. Wel begeleidde ze vele jonge talenten, waaronder de Vlaamse kunstenaar Antoon van Dyck (1599-1641). Later zei Van Dyck dat hij van één gesprek met Sofonisba meer had geleerd over de schilderkunst dan tijdens zijn hele opleiding. Natuurlijk niet gek, als je weet hoe veel ervaring ze inmiddels al had. Uiteindelijk sterft Sofonisba Anguissola na een 45-jarig huwelijk op 93-jarige leeftijd. Een flinke leeftijd, zeker in die tijd!

"Alleen de adem ontbreekt nog"

Nu is de vraag: waarom is deze tentoonstelling écht een bezoekje waard? Sofonisba Anguissola was een van de eerste vrouwelijke kunstenaars in de geschiedenis en is ondanks die roem in de vergetelheid geraakt. Enorm onterecht, want wat een prachtige werken! De portretten zijn zo levensecht, dat Giorgio Vasari terecht zei: "Alleen de adem ontbreekt nog". Niet alleen de gezichtsuitdrukkingen, de blikken, de kleding en de tijd springen van het doek af, ook de kleuren zijn prachtig. Ook alle taferelen zijn zo echt, dat het lijkt alsof je naar een scene kijkt. Vergeet niet haar volledige naam uit te spreken (we zeggen immers ook niet alleen Pablo of Vincent), want dat verdient ze!

Er zijn ongeveer 32 werken bekend van Sofonisba Anguissola en 21 van deze werken zijn tot en met juni in Enschede te zien. Een fantastische en enorm unieke verzameling. De schilderijen komen namelijk van over de hele wereld, uit musea, maar ook uit privécollecties zoals het zelfportret achter een klavierinstrument (uit Althorp House van de familie Spencer). In de tentoonstelling hangen ook nog werken van haar zussen. Al met al een prachtige expositie. Mijn tip: volg een rondleiding en ontdek de bijzondere verhalen!