De geheimpjes van Enschede (3)

Ontdek alle geheimen van Enschede

Enschede heeft vele kunstwerken, mooie plekjes en historische gebouwen. Maar weet jij het verhaal erachter? Wij verzamelen alle geheimpjes van Enschede in onze Geheimpjes van Enschede blogs. Hieronder vind je alweer deel 3 van de serie. Deze blog wordt elke week aangevuld met een nieuw geheimpje. Benieuwd naar de eerdere geheimpjes? Bekijk hier dan deel 1 en deel 2.

1. De rode voeten

Als je wel eens door het G.J. van Heekpark hebt gelopen is het kunstwerk van de twee rode voeten je ongetwijfeld opgevallen. Maar wat is het verhaal achter het kunstwerk?

Het kunstwerk heet ‘voetganger’ en is gemaakt door Saske van der Eerden. Saske maakt in haar werken van lichaamsdelen alledaagse gebruiksvoorwerpen. De ‘voetganger’ staat centraal voor het leven in het park. Bedenk je maar eens, er zijn altijd wel kinderen aan het spelen of mensen aan het sporten. Op het kunstwerk mag daarom ook geklommen en geklauterd worden.

De zwierende benen van het kunstwerk zorgen voor actie. Het zilverkleurige handvat zorgt ervoor dat de voetganger er letterlijk ‘op uit kan trekken’. Wil je het kunstwerk bekijken? Als je via de ingang bij de Hengelosestraat het Van Heekpark binnenloopt, kom je de rode voeten geheid tegen!

2. Het bronzen paard

Grote kans dat je dit kunstwerk nog nooit hebt gezien. Het skelet van het paard staat namelijk verstopt tussen de gebouwen van Hogeschool Saxion. Het kunstwerk, dat in 1983 gemaakt is door Cees Willems, stond vroeger voor het voormalige Natuurmuseum.

Maar wat betekent het bronzen paard nou? Toen het kunstwerk nog voor het Natuurmuseum stond, paste het bij de verzameling fossielen en skeletten van dieren die in het museum te zien waren. Cees wilde met het kunstwerk dood en leven verbeelden. Klinkt logisch, toch blijft het een skeletachtige paard voor velen een eng gezicht.

3. De trap

Je hebt het vast wel eens gezien, de trap op het van Heekplein. Zo niet, kijk dan nog maar eens goed. De trap staat bij het gebouw van de Hermestoren en is heel duidelijk te zien vanaf het van Heekplein. Maar wat doet deze trap daar en is het überhaupt een trap?

De trap is een heus mysterie in Enschede, er is namelijk weinig informatie over te vinden. Als je goed kijkt, zit de trap vast aan het gebouw van de Hermestoren. De Hermestoren is gebouwd door architectenbureau Rijnhoudt. Toen het ontwerp van de Hermestoren werd gemaakt, was er al rekening gehouden met een torentje. Het torentje was bedoeld om de aandacht meer te richten op de noordkant van het gebouw.

Om het idee van het torentje verder uit te werken werd er contact opgenomen met kunstenaar Rudi van de Wint. Hij had bedacht de toren transparant te maken. Rudi vond het een goed idee om een spiraaltrap in de toren te plaatsen, maar wel zonder leuning. De spiraaltrap staat voor oneindigheid, dit wordt benadrukt doordat de trap boven het torentje uitsteekt. Nog steeds vraagt iedereen zich af of het wel een trap is. Deze onzekerheid vindt kunstenaar Rudi prachtig. De trap zal daardoor altijd een beetje een geheimpje blijven.

4. Zwemmen in de binnenstad?

Een ochtend zwemmen in het Van Heekbad? Grote kans dat je je dit niet kunt voorstellen wanneer je vandaag de dag door de stad loopt. Toch is het écht waar, ooit was er een zwembad op de plek waar nu het H.J. van Heekplein is. Maar wat deed het zwembad daar en waarom zit het er nu niet meer?

In de vroegere fabrieken werd vaak onder zeer slechte omstandigheden gewerkt. Het was er erg warm en de mensen transpireerden veel. Mede door de stofdeeltjes die op het lichaam van de fabrieksmensen vast gingen zitten, kon hun huid niet meer ademen. Het was noodzakelijk dat de fabrieksmensen zich goed wasten, maar het hebben van een eigen badkamer was toen nog niet zo vanzelfsprekend.

De textielfabrikant G.J. van Heek nam daarom het initiatief om voor de fabrieksmensen een badhuis met zwembad te bouwen. Op vaste dagen konden de fabrieksmensen van Van Heek gratis gebruik maken van het bad. Voor anderen stond daar een kleine vergoeding, van destijds 25 cent, tegenover.

Het Van Heekbad was een uitkomst, maar toen er meer zwembaden kwamen en de belangstelling voor een badhuis afnam, is het Van Heekbad op 1 juni 1956 gesloten. Na een opknapbeurt heropende de gemeente het bad een jaar later. Nadat het bad een tijd is gebruikt voor school- en verenigingszwemmen, is er besloten niet tot restauratie over te gaan en werden de laatste resten van het Van Heekbad in 1973 gesloopt.

5. De Delfts blauwe toren

Als iemand het heeft over de Delfts blauwe toren in Enschede, weet iedereen waar het over gaat. De toren is wel 42 meter hoog, steekt ver boven de daken uit en heeft opvallende tegels. Maar waarom staat deze toren daar en wat hebben al die afbeeldingen te betekenen?

De toren is eigenlijk een stadshaard die woningen in de wijk Roombeek van warmte voorziet. De toren van de stadshaard is geïnspireerd op de echte open haard, omdat ze allebei warmte verspreiden. De Delfts blauwe tegels waren het idee van Hugo Klaagman, hij maakt in bijna al zijn werken gebruik van Delfts blauw. De afbeeldingen op de tegels zijn bedoeld om mensen bewust te maken van de rijke geschiedenis van Enschede en de identiteit van de stad. De brandweerman staat bijvoorbeeld voor de vuurwerkramp, maar ook voor de stadsbranden die Enschede heeft doorstaan.

Vele vinden het een vreselijk gebouw. De stadshaard is in 2010 dan ook uitgeroepen tot lelijkste gebouw van Nederland. De meningen zijn hier uiteraard over verdeeld, maar het blijft sowieso een opvallende verschijning.

6. Een stenen berg

Je bent er vast vaak langs gelopen, de stenen berg met fontein op het Willem Wilminkplein. Als je goed kijkt, zie je dat het geen stenen berg is, maar een draaikolk opgebouwd uit keien.

Het kunstwerk heet Vortex en is ontworpen door Jeroen Doorenweerd in samenwerking met Hans Schröder. Vortex betekent werveling, in vloeistof of in lucht, zoals een draaikolk of een tornado. Het kunstwerk staat er als folly onderdeel van de monumentale trap op het Willem Wilminkplein. Een folly is eigenlijk een bouwwerk dat met opzet nutteloos of bizar is. Het kunstwerk is dus vooral decoratie om het Willem Wilminkplein op te leuken, maar wordt vaak gebruikt als fotolocatie of voor kinderen om in te spelen.

7. De zwerfkei

Als je wel eens naar het Rijksmuseum Twenthe bent geweest, is deze enorme kei je ongetwijfeld opgevallen. De grote vraag is: hoe komt een kei van dat formaat daar terecht en wat is het verhaal erachter?

Het Rijksmuseum Twenthe is ontstaan door een schenking van Jan Bernard van Heek. De burgers van Enschede hebben daarom een zwerfkei cadeau gegeven aan de familie van Heek. De keuze van het cadeau is bepaald door het karakter van Jan Bernhard van Heek. Meneer van Heek was namelijk geen man van woorden, maar wel van daden. Daarom past een eenvoudig maar treffend monument, volgens Bernhard Sanders, de voorzitter van de commissie die verantwoordelijk was voor een cadeau.

De zwerfkei lag oorspronkelijk op een boerenerf bij de Lonnekerberg. De kei is met mankracht en paarden naar het Rijksmuseum Twenthe verplaatst. De kei was in 1928 de eerste steen die werd gelegd bij de bouw van het museum. De steen van bijna 28 ton lag jaren in de tuin van het museum. Maar ligt sinds 2015 weer op de oorspronkelijke plek. De steen is symbool voor wat het museum nastreeft: in beweging blijven zonder de eigen wortels uit het oog te verliezen.

8. Een bellenblazer

Voor Prismare in de wijk Roombeek staat een kunstwerk in verschillende kleuren en allerlei vormen. Maar wat stelt het kunstwerk nou precies voor?

Het kunstwerk heet de De Bellenblazer en is in opdracht van Prismare gemaakt. De Bellenblazer bestaat uit drie roestvrijstalen palen, waar tegen twee figuren van rood en oranje leunen. Daarnaast staat een paarse kat toe te kijken hoe deze twee figuren zeepbellen uitblazen. De figuren hebben de kleuren rood, paars en oranje gekregen, omdat dit de kleuren zijn van Prismare.

De zeepbellen veranderen bij verschillend weer mee van kleur. Bij zomerse temperaturen kleuren de bellen bijvoorbeeld rood. Als het hard waait krijgen de zeepbellen een vloeiende kleur die de snelheid van de wind aangeeft. Wanneer iemand voorbij loopt maakt De Bellenblazer een ploppend geluid, alsof een van de zeepbellen knapt. Een leuk, speels én interactief kunstwerk dus!

9. Mysterieus hek

Je bent er waarschijnlijk vaak langs heen gelopen, het stadshuis. Maar heb je wel eens goed gekeken naar het bronzen hekwerk van het hoofdbalkon?

Het balkon van het stadshuis heeft niet zomaar een hekwerk. Het hekwerk laat namelijk de geschiedenis van Enschede zien vanaf de oudste bewoning tot de jaren '30. Er worden allerlei figuren afgebeeld met elk hun eigen verhaal. Het bronzen hek was een geschenk van de burgers voor de opening van het nieuwe stadhuis. Kijk de volgende keer maar eens omhoog wanneer je langs het stadshuis loopt.

10. Een haak

Grote kans dat een haak zoals deze je nog nooit is opgevallen. Vroeger hing de stad vol mee met deze haken en kwam je ze overal tegen. Nu zijn ze nog op enkele plekken te zien, zoals aan het pand van Los Ponchos. Maar waarom hangen deze haken er?

Deze haken waren een bevestiging voor de elektrische draden van de tram die vroeger door Enschede reed. Vanaf 1908 reed er namelijk een tram vanaf het centrum naar Glanerbrug. Nadat de laatste rit van de tram in 1933 werden de meeste kabels en dus ook de haken weggehaald. Gelukkig zijn er nog een paar plekken waar je deze kleine monumenten kan bekijken.