Enschede en Gronau zijn buurgemeenten waarvan beide een rijk textielverleden kennen. Hier vind je de grensoverschrijdende fietsroute van 35 kilometer van Enschede naar Gronau en vice versa. Deze route leidt je door beide steden, maar ook door het prachtige groene buitengebied. Al fietsend neem je een kijkje over de grens. Onderweg kom je langs monumentale villa’s, stadsparken gesticht door textielbaronnen en langs oude fabriekspanden. We wensen je een plezierige fietsroute toe!
Kijk om je heen: op de plek waar zich nu het busstation en een aantal kantoren bevinden waren vroeger twee textielfabrieken gevestigd: Nico ter Kuile en Weverij Ter Kuile-Cromhoff. Deze fabrieken zijn begin zeventiger jaren gesloopt; er is niets van overgebleven.
Op het plein zie je rechts in de hoek het gebouw van de voormalige Fabrieksschool, in 1827 opgericht door 15 textielfabrikanten. Op de school werden kinderen van 10 tot 14 jaar opgeleid tot goede textielarbeiders gedurende enkele dagdelen per week.
Kan via het vervolgen richting knooppunt 28.
Na de nieuwbouwhuizen links passeer je het Boerenkerkhof, dat in 1829 in gebruik werd genomen. Naast veel bewoners van de toenmalige gemeente Lonneker (‘boeren’) liggen hier ook enkele bekende textielondernemers begraven.
Kan via het vervolgen richting knooppunt 28.
Aan de Boddenkampsingel (die je oversteekt) ligt het Rijksmuseum Twenthe, in 1930 gesticht door Jan Bernard van Heek, die zijn kunstcollectie beschikbaar stelde.
Kan via het vervolgen richting knooppunt 28.
De hier ontwikkelde nieuwbouw staat op de locatie van de vroegere Spinnerij Bamshoeve. Grote delen van dit complex zijn vernield tijdens de vuurwerkramp (13 mei 2000). Aan het einde zie je het Balengebouw, opslaggebouw van de Bamshoeve, dat oorspronkelijk was bedoeld als het Cremermuseum. Dit museum is er nooit gekomen (zie gevel met afbeelding ‘Ik Jan Cremer’).
Hier staan ook weer prachtige voorbeelden van hoe de oude textielgebouwen in het moderne Enschede voortleven. Je komt langs de voormalige poetskatoenfabriek Het Rozendaal (let op de oude watertoren) met daarin de Museumfabriek en kunstenaarsateliers en expositieruimten.
Rondom de Stroinksbleek (aan de achterkant van het gebouw) zie je de gebouwen van dekenfabriek Tetem (nu o.a. appartementen en kunstacademie ArtEZ).
Rechts zie je enkele voormalige textielgebouwen, vroeger onderdeel van het fabriekscomplex van Van Heek & Co., dat zich uitstrekte vanaf het centrum anderhalve kilometer oostwaarts langs het spoor. Het was destijds het grootste industriële complex in Nederland. Hoewel veel is afgebroken, hebben enkele overgebleven gebouwen nu een nieuwe functie; het zijn tegenwoordig appartementen.
Let op: het korte stukje Haverstraatpassage is wandelgebied.
Hier fiets je langs de plek waar de vm. synagoge stond. Alleen het gebouw van de vm. Joodse school is nog aanwezig.
Op de Oude Markt zie je rechts voor je het hoge gebouw ‘Concordia’, opgericht in 1901 door Alfons Ariëns, voorvechter voor betere arbeidsomstandigheden in de textiel en oprichter van de eerste RK arbeidersvakbond in Nederland.
Achter de Grote Kerk zie je de Villa Van Heek, de voormalige woning van de eigenaar van Van Heek & Co. Daarnaast het vroegere kantoor en pakhuis van Van Heek & Co., nu in gebruik bij een aantal studentenverenigingen (Pakkerij).
Je ziet het gebouw van de vm. Twentse Schouwburg, waarin destijds de Sociëteit was gehuisvest, waar de Hooge Heren van de textielindustrie elkaar ‘informeel’ spraken en afspraken maakten.
Let op: dit is een wandelgebied.
Recht voor je de plek waar tot WOII de arbeiderswijk De Krim lag, waarvan de sloop in de jaren 30 al begon en de genadeslag voor de wijk kwam door het bombardement in de Tweede Wereldoorlog (hier bevindt zich tevens het voormalige postkantoor).
Op de plek van het moderne winkelcentrum De Klanderij stond vroeger één van de textielfabrieken van Menko.
Op de plek van het winkelcentrum Koningsplein en de daarop aansluitende Openbare Bibliotheek stond vroeger een textielfabriek van Gerh. Jannink. De Pijpenstraat (langs de voorkant van de bieb) is genoemd naar de hoge fabriekspijp die hier destijds op de hoek van de Beltstraat stond.
Na aankomst op het kruispunt De Graaff kun je rechtsvoor genieten van het prachtige gedicht ‘Textielstad’ van Willem Wilmink aan de gevel van Boekhandel Broekhuis.
Kan via het vervolgen richting knooppunt 61.
We fietsen langs het gebouw van de voormalige Hogere Textielschool (nu Saxion) met rechts het standbeeld van Alfons Ariëns.
Foto © Laurens Kuipers
Na de rotonde (rechtsaf slaan naar de Haaksbergerstraat) aan de linkerkant het ziekenhuis Medisch Spectrum Twente, gebouwd op de plek van de voormalige textielgigant J.F. Scholten.
Deze straat volgen tot aan de Dinkel en Dinkelsteen VII. Rechts langs de Dinkel de “Regenrückhaltebecken” en Liederpättken tot aan de brandblusvijver fietsen.
Dit is knooppunt 53.
Dit is de route richting knooppunt 87.
Tegenwoordig wordt deze plaats gebruikt als feestplaats. Voor je zie je nu de Bürgerhalle (hal voor evenementen) en aan de rechterkant de Bogenbrücke.
Vanaf hier heb je een overzicht over het LaGa park, het voormalig industrieterrein van het textielbedrijf Mathieu van Delden. Nu is hier het park van de Landesgartenschau Gronau / Losser 2003. Het in 1854 opgerichte bedrijf omvatte een spinnerij, een weverij, een ververij en een drukkerij. In 1914 was dit het grootste bedrijf in Duitsland met 1500 werknemers. Van alle textielbedrijven in Gronau zijn er van M. van Delden meerdere gebouwen in stand gebleven. In 1982 ging het bedrijf failliet.
Hier dichtbij - op de Udo Lindenberg Platz - staat het voormalige Turbinenhaus, gebouwd rond 1905. Hier is nu het rock’n’popmuseum gevestigd.
Vanaf hier begint de tour door het park van de voormalige Landesgartenschau.
Hier zie je de grote piramide. Deze is ontstaan uit de puinhopen van de afgebroken fabrieken van het bedrijf Van Delden. Je kunt eromheen gaan of je kunt erop klimmen, hetzij via de trap of over het gazon. Vanaf boven heb je een prachtig panoramisch uitzicht.
Tegenover de piramide zie je een groot gebouw, het voormalige laboratorium van het bedrijf Van Delden. Het ligt nu aan mooie grachten en wordt gebruikt door artsen en de gezondheidsdienst.
Aan het andere einde zie je drie bronzen gedenkplaten met informatie over de textielindustrie.
Aan de overkant staat een enorm bakstenen gebouw, gelegen op de hoek van de Bahnhofstraße. Dit productiegebouw is bekend onder de inwoners als: “Elefant” (olifant) en heeft aan één kant winkels. Tegenwoordig is het particulier eigendom en wordt het verhuurd aan winkeliers, maar ook aan particulieren.
Dit is het eindpunt van de route vanuit Enschede, en het beginpunt van de route vanuit Gronau.
Aan het einde van het plein staat het nieuwe stationsgebouw. In 1875 kreeg Gronau een treinverbinding. Door deze verbinding huisvestten zich meerdere textielbedrijven in Gronau. Later vond er uitbreiding plaats met goederenvervoer en een locomotiefwerkplaats. Tegenwoordig zijn er drie perrons met toegang via een onderdoorgang naar de treinen richting Enschede, Münster en Dortmund.
Op deze plaats bevindt zich het drilandmuseum.
Je bereikt de Evangelische stadskerk vanaf de parkeerplaats. Er zijn twee oude begraafplaatsen aan de rechter- en linkerkant van de weg achter de kerk.
De familiegraven van Van Delden zijn op het protestantse kerkhof van 1635.
Je ziet nu drie villa‘s van de textielondernemer, deze worden tegenwoordig als woonhuizen en winkelpanden gebruikt.
In deze kleine zijstraat staat de Mennonieten kerk. Deze is gebouwd in 1904 met fondsen van de familie Van Delden, die behoorde tot het doopsgezinde geloof. Tijdens de oorlog werd de kerk verwoest en herbouwd in 1950. De kerk is eenvoudig en sober.
Na een paar honderd meter bereik je opnieuw het knooppunt 88.
Dit is het eindpunt van de route vanuit Gronau, en het beginpunt van de route vanuit Enschede.
Kijk om je heen: op de plek waar zich nu het busstation en een aantal kantoren bevinden waren vroeger twee textielfabrieken gevestigd: Nico ter Kuile en Weverij Ter Kuile-Cromhoff. Deze fabrieken zijn begin zeventiger jaren gesloopt; er is niets van overgebleven.
Op het plein zie je rechts in de hoek het gebouw van de voormalige Fabrieksschool, in 1827 opgericht door 15 textielfabrikanten. Op de school werden kinderen van 10 tot 14 jaar opgeleid tot goede textielarbeiders gedurende enkele dagdelen per week.
Na de nieuwbouwhuizen links passeer je het Boerenkerkhof, dat in 1829 in gebruik werd genomen. Naast veel bewoners van de toenmalige gemeente Lonneker (‘boeren’) liggen hier ook enkele bekende textielondernemers begraven.
Aan de Boddenkampsingel (die je oversteekt) ligt het Rijksmuseum Twenthe, in 1930 gesticht door Jan Bernard van Heek, die zijn kunstcollectie beschikbaar stelde.
De hier ontwikkelde nieuwbouw staat op de locatie van de vroegere Spinnerij Bamshoeve. Grote delen van dit complex zijn vernield tijdens de vuurwerkramp (13 mei 2000). Aan het einde zie je het Balengebouw, opslaggebouw van de Bamshoeve, dat oorspronkelijk was bedoeld als het Cremermuseum. Dit museum is er nooit gekomen (zie gevel met afbeelding ‘Ik Jan Cremer’).
Hier staan ook weer prachtige voorbeelden van hoe de oude textielgebouwen in het moderne Enschede voortleven. Je komt langs de voormalige poetskatoenfabriek Het Rozendaal (let op de oude watertoren) met daarin de Museumfabriek en kunstenaarsateliers en expositieruimten.
Bekijk meer informatieRondom de Stroinksbleek (aan de achterkant van het gebouw) zie je de gebouwen van dekenfabriek Tetem (nu o.a. appartementen en kunstacademie ArtEZ).
Bekijk meer informatieRechts zie je enkele voormalige textielgebouwen, vroeger onderdeel van het fabriekscomplex van Van Heek & Co., dat zich uitstrekte vanaf het centrum anderhalve kilometer oostwaarts langs het spoor. Het was destijds het grootste industriële complex in Nederland. Hoewel veel is afgebroken, hebben enkele overgebleven gebouwen nu een nieuwe functie; het zijn tegenwoordig appartementen.
Op de Oude Markt zie je rechts voor je het hoge gebouw ‘Concordia’, opgericht in 1901 door Alfons Ariëns, voorvechter voor betere arbeidsomstandigheden in de textiel en oprichter van de eerste RK arbeidersvakbond in Nederland.
Bekijk meer informatieAchter de Grote Kerk zie je de Villa Van Heek, de voormalige woning van de eigenaar van Van Heek & Co. Daarnaast het vroegere kantoor en pakhuis van Van Heek & Co., nu in gebruik bij een aantal studentenverenigingen (Pakkerij).
Bekijk meer informatieJe ziet het gebouw van de vm. Twentse Schouwburg, waarin destijds de Sociëteit was gehuisvest, waar de Hooge Heren van de textielindustrie elkaar ‘informeel’ spraken en afspraken maakten.
Bekijk meer informatieOp de plek van het moderne winkelcentrum De Klanderij stond vroeger één van de textielfabrieken van Menko.
Bekijk meer informatieNa aankomst op het kruispunt De Graaff kun je rechtsvoor genieten van het prachtige gedicht ‘Textielstad’ van Willem Wilmink aan de gevel van Boekhandel Broekhuis.
We fietsen langs het gebouw van de voormalige Hogere Textielschool (nu Saxion) met rechts het standbeeld van Alfons Ariëns.
Foto © Laurens Kuipers
Bekijk meer informatieNa de rotonde (rechtsaf slaan naar de Haaksbergerstraat) aan de linkerkant het ziekenhuis Medisch Spectrum Twente, gebouwd op de plek van de voormalige textielgigant J.F. Scholten.
Tegenwoordig wordt deze plaats gebruikt als feestplaats. Voor je zie je nu de Bürgerhalle (hal voor evenementen) en aan de rechterkant de Bogenbrücke.
Vanaf hier heb je een overzicht over het LaGa park, het voormalig industrieterrein van het textielbedrijf Mathieu van Delden. Nu is hier het park van de Landesgartenschau Gronau / Losser 2003. Het in 1854 opgerichte bedrijf omvatte een spinnerij, een weverij, een ververij en een drukkerij. In 1914 was dit het grootste bedrijf in Duitsland met 1500 werknemers. Van alle textielbedrijven in Gronau zijn er van M. van Delden meerdere gebouwen in stand gebleven. In 1982 ging het bedrijf failliet.
Hier dichtbij - op de Udo Lindenberg Platz - staat het voormalige Turbinenhaus, gebouwd rond 1905. Hier is nu het rock’n’popmuseum gevestigd.
Hier zie je de grote piramide. Deze is ontstaan uit de puinhopen van de afgebroken fabrieken van het bedrijf Van Delden. Je kunt eromheen gaan of je kunt erop klimmen, hetzij via de trap of over het gazon. Vanaf boven heb je een prachtig panoramisch uitzicht.
Tegenover de piramide zie je een groot gebouw, het voormalige laboratorium van het bedrijf Van Delden. Het ligt nu aan mooie grachten en wordt gebruikt door artsen en de gezondheidsdienst.
Aan de overkant staat een enorm bakstenen gebouw, gelegen op de hoek van de Bahnhofstraße. Dit productiegebouw is bekend onder de inwoners als: “Elefant” (olifant) en heeft aan één kant winkels. Tegenwoordig is het particulier eigendom en wordt het verhuurd aan winkeliers, maar ook aan particulieren.
Dit is het eindpunt van de route vanuit Enschede, en het beginpunt van de route vanuit Gronau.
Aan het einde van het plein staat het nieuwe stationsgebouw. In 1875 kreeg Gronau een treinverbinding. Door deze verbinding huisvestten zich meerdere textielbedrijven in Gronau. Later vond er uitbreiding plaats met goederenvervoer en een locomotiefwerkplaats. Tegenwoordig zijn er drie perrons met toegang via een onderdoorgang naar de treinen richting Enschede, Münster en Dortmund.
Op deze plaats bevindt zich het drilandmuseum.
Je bereikt de Evangelische stadskerk vanaf de parkeerplaats. Er zijn twee oude begraafplaatsen aan de rechter- en linkerkant van de weg achter de kerk.
De familiegraven van Van Delden zijn op het protestantse kerkhof van 1635.
In deze kleine zijstraat staat de Mennonieten kerk. Deze is gebouwd in 1904 met fondsen van de familie Van Delden, die behoorde tot het doopsgezinde geloof. Tijdens de oorlog werd de kerk verwoest en herbouwd in 1950. De kerk is eenvoudig en sober.
Dit is het eindpunt van de route vanuit Gronau, en het beginpunt van de route vanuit Enschede.
